De betekenis van het woord Telos

Dat woord telos heeft een scala van betekenissen.

Door dr. K.D Goverts

Telos – cirkel, kring
Het einddoel wordt bereikt, als de cirkel rond is. Daar komt dus ook het woord teleios vandaan, volmaakt. “Gij dan zult volmaakt zijn, gelijk uw hemelse Vader volmaakt (teleios) is”.  {Matt.5:48} God is een volmaakte cirkel, die niemand buitensluit.

Telos – einde van plaats of tijd
Je loopt ergens heen; in de verte zie je de horizon. En op een gegeven mo­ment kom je daar en dan heb je dus het einde van de plaats bereikt. Dan hoef je niet verder, dan ben je bij de eindstreep. Dan is je loopbaan vol­bracht. Einde van plaats, maar ook einde van tijd. Je hebt bepaalde perio­den, maar op een gegeven moment is er een periode af­gerond. Daar ligt toch ook wel een zegen in, de zegen van dat het niet maar ein­de­loos verder gaat. “Er zal geen uitstel meer zijn”{Op.10:6}. Je kunt ook vertalen: “Er zal geen tijd meer zijn”. En dan zal er ook geen haast meer zijn. De tijd kan ook heel sterk werken als een tiran. Opgejaagd en voortgedreven door de stroom en pressie van de tijd. In het Grieks staat hier het woord chronos. “En de zee was niet meer.  {Op.21:1} Deze tekst ligt ongeveer in dezelfde sfeer. “Er zal geen chronos meer zijn” En Chronos was bij de Grieken een soort opa, ‘Vadertje Tijd’.  Als er geen tijd meer is, komt de eeuwigheid. De vorm van het vierkant, het kwadratuur, wordt in de Bijbel nogal eens genoemd; bijvoorbeeld bij het Nieuwe Jeruzalem, de vier windstreken, de vier hoeken van de tempel. In zekere zin is die vorm een tegenstelling van de cirkel. De tijd gaat dan niet eeuwig in een cirkel rond, geen eindeloze cir­kel­gang, waarbij je steeds weer op hetzelfde punt uitkomt. Van de tem­pel kun je zeggen: het gebouw, dat naar Gods volmaakt bestek in eeuwig­heid zal rijzen. In die zin wordt de tijd ook afgebakend, afgegrensd.

Telos – het einde dat men nadert
Het einde dat men nadert, of tracht te naderen. Je gaat op weg naar het einde, op weg naar de einder, naar de horizon. Je draait geen eindeloze cirkels, maar je bent op weg ergens heen.

Telos – het einde dat je wenst
Dan wordt het dus ook je doel. Het einde betekent dan ook: een nieuw be­gin, een nieuwe fase. Het einde van déze bedeling is dan tegelijk het begin van de nieuwe bedeling. De avond is het einde van een dag, maar tegelijk het begin van een nieuwe dag.

 Telos – vervulling of verwezenlijking
Er wordt iets gerealiseerd, vervuld, verwezenlijkt.

Telos – voltooiing of afronding
Daar zit ook weer iets in van genezing, genezing van de tijd. Alles wat ge­weest is, wordt tot afronding gebracht. Als je dan terugkijkt, dan denk je: het is toch, ondanks alles, goed geweest. Je kunt niet zomaar zeggen: alles is goed geweest. Er blijven toch wel heel wat raadsels in de geschiedenis, waarvan je niet zomaar kunt zeggen: het was goed. Daarvoor is er teveel gebeurd, wat je niet zomaar even kunt glad­strijken. Je kunt niet achteraf zeggen: o, dat was de achterkant van het borduurwerk. Je komt op dit terrein toch gauw in het speculatieve vlak. Je kunt moeilijk zeggen: God had het kwaad nodig om tot zijn doel te gera­ken. Ook al kun je dan soms zeggen: het heeft toch meegewerkt ten goede. Maar dan ga je haast een beetje op de stoel van God zitten. Láát het kwaad nu maar en vrees God, dat is wijsheid. En ga daar nu maar niet met alle macht bovenuit. Natuurlijk mag je wel eens doordenken, dat hoort ook bij het menszijn. Maar we kennen ten dele, zou Paulus zeg­gen; we zien door een spiegel in raadselen. Paulus zegt dan aan het eind van Romeinen 11:“O diepte van rijkdom, van wijsheid en van kennis Gods, hoe ondoorgrondelijk zijn zijn beschikkingen en hoe onnaspeur­lijk zijn wegen”. {Rom.11:33}. Juist, als je God beter leert kennen, juist als je, zoals Paulus ook, getracht hebt zijn wegen te doorgronden, kom je tot uitspraken zoals deze; dan wordt een mens zich bewust van zijn beperktheid, van de grenzen van zijn denken. Prediker zegt: de wijze zwijgt in zulke tijd. Af en toe kun je het gevoel hebben, dat je het niet kunt omvatten; laat het dan genoeg zijn, dat God jou omvat. Omvat worden is vaak meer waard dan alles zelf willen om­vatten.

Telos- uitslag
Dat wil zeggen: de uitslag van bijvoorbeeld een onderzoek. Het gaat er hier dus om: wat komt er uiteindelijk uit te voorschijn.

 Telos – volgroeid zijn of volwassen zijn
In het Aramees wordt gezegd: kwaad heeft ook de betekenis van onrijp, iets wat niet de tijd gehad heeft om rijp te wor­den. Je wilt iets ogen­blik­ke­lijk hébben, ook al is de tijd daarvoor nog niet aangebroken. Dan denk je natuurlijk ook aan die verloren zoon, die nu de erfenis wilde hebben en die nu de wijde wereld in wou trekken. Hij wil niet wachten op de tijd van de vader, hij wilde instantelijk zijn zin heb­ben. Al die tijden en gelegenheden duurden hem veel te lang. De mens die niet kan wachten. Het moet allemaal op stel en sprong. Geen tijd om rijp te worden. Een houding, die ons in de tegenwoordige tijd ook niet onbe­kend voorkomt. Als de mens rijp is geworden, volwassen is ge­wor­den, dan gaat hij anders met de zaken om. Dan is de tijd rijp om stand­punten in te nemen en al dan niet handelend op te treden. Bij Jozef en zijn broers zie je deze lijn ook. Jozef zegt: jullie hebben het ten kwade gedacht, maar God heeft het ten goede gedacht. Het punt is dan niet zozeer dat het kwade dan goed wordt, maar het is meer andersom: als je de dingen in je leven geen tijd geeft om te rijpen, dan ontstáát het kwaad. Dan krijg je dus die onrijpe vruchten, waar je je tanden op stuk bijt en die buikkrampen veroorzaken.

Telos – taak of plicht
Het gaat hier om datgene wat je in je leven te doen krijgt om tot je bestem­ming te geraken.

Telos – de prijs van je roeping
Hier is sprake van datgene wat je mag ontvangen als loon op je arbeid.

Telos – termijn
Telos – waar men het laatst toe komt. Daarmee zijn we in feite bij de grondbetekenis gekomen. We zeiden in het begin: telos is die cirkel, of die kring. Telos is oorspronkelijk een ‘draaibocht’, een bocht in de weg. Je hebt een he­le route afgelegd, en tenslotte kom je bij de laatste bocht. Dan is dat het einde van de renbaan of het einde van het ploegland. Telos is dus de laatste bocht; en als je dan de laatste bocht door bent geko­men, ben je bij het eindpunt, bij de finish. Je ziet, dat die oude talen vaak heel beeldend waren en een rijke inhoud in hun woordenschat hadden De boer, hij ploegde voort, maar tenslotte komt hij bij zijn laatste etappe en dan is het land helemaal bewerkt. En zo is het met God ook. Zo is het ook met de gemeente. Er zijn in de loop van de geschiedenis al heel wat boch­ten geweest in de weg. Recht door zee is de kortste weg, alleen, dat gebeurt in de praktijk nooit. In die Oudoosterse wereld hàd je trouwens ook geen rechte wegen. Rechte wegen kun je ook alleen realiseren, als je land gaat saneren, zoals dat dan zo mooi heet. In die oude tijd ging je dus altijd langs vele bochten naar je doel. Zo zijn er in de loop van de geschiedenis ook heel wat hinder­nissen geweest en vaak kon je niet zien, hoe de weg verder ging. “Hij leidt mij in de rechte sporen” {Ps.23:3}. Dit zijn geen kaarsrechte wegen.  Letterlijk staat er: “Hij leidt mij in de sporen van de waarachtigheid”. Dan weet je: hoeveel bochten er ook zijn, ik kom wél aan. Deze eeuw komt aan in de komende eeuw. Deze eeuw zal ook na al die bochten het doel be­reiken. Die laatste bocht omvat het heimwee van al die mensen, die on­der­weg waren, al die karavanen van pelgrims. Het volk van God is toch ook vaak een volk geweest van nomaden en zwervers. En als ze dan de laat­ste bocht hebben gehad, bemerken ze, dat de stad van God veel dich­terbij is, dan ze ooit hadden gedacht.

Eindelijk komen al die moede reizigers aan bij de stad van hun dromen, bij de stad van hun hart.